ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ
για την εθνική επέτειο της 28ης
Οκτωβρίου 1940 στο Δήμο Σικυωνίων
(από τον Θεοφιλόπουλο Γεώργιο,
Καθηγητή Φιλόλογο του 1ου Γενικού Λυκείου Κιάτου, 28/10/2012)
Κυρίες και Κύριοι,
Η
28η Οκτωβρίου του 1940 δεν είναι μια απλή μέρα. Είναι μια αρχή με
συνέχεια μακρινή. Διότι είναι το σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής. Η Ευρώπη τότε
ήταν υποδουλωμένη πνευματικά και ηθικά στις στρατιές του φαινομενικά
ακατανίκητου Άξονα. Οι λαοί είχαν γονατίσει. Η ελευθερία είχε ταφεί κάτω από
τις προσχώσεις της βίας και του ολοκληρωτισμού. Άπαντες είχαν χάσει τον εαυτό
τους και κανείς δεν πίστευε στη δύναμη του πνεύματος αλλά και της ψυχής. Οι
ορδές του εχθρού σαν ορμητικοί χείμαρροι είχαν σαρώσει κυριολεκτικά τους
ευρωπαϊκούς λαούς.
Όλους
εκτός από έναν. Διότι η κινητοποίηση του ελληνικού λαού ήταν άμεση, σχεδόν
αυτόματη. Είναι η σύνθεση της ταυτότητας και της ενότητας του λαού μας, από
όπου αναπηδά πάντοτε ένα θαύμα. Η νίκη στα Ηπειρώτικα βουνά, η δόξα στα Μακεδονικά
οχυρά και η αντίσταση στα δύσκολα χρόνια της κατοχής ήταν τα γεγονότα που
έκαναν πράξη το ιστορικό «ΟΧΙ» καθιστώντας το ταυτόχρονα οικουμενικό σύμβολο
πνευματικής και ψυχικής αφύπνισης. Διότι οι Έλληνες αγωνίστηκαν για άλλη μια
φορά σαν σταυροφόροι ιδεών και έγιναν κήρυκες της αλήθειας, της δικαιοσύνης, της
αισιοδοξίας και της εθνικής υπερηφάνειας.
Η
νίκη των Ελλήνων ήταν ηθική. Διότι ένας τόσο μικρός αριθμητικά λαός κατάφερε να
αγγίξει τα υψηλά και τα σπουδαία διασώζοντας τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό από την
αυθαιρεσία των τυράννων. Το δώρο αυτό της αιματοβαμμένης Ελλάδας προς όλους τους
λαούς τούς έκανε να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα και την αξία της διεκδίκησης
τόσο της ελευθερίας τους, όσο και των υπολοίπων ανθρωπιστικών αξιών.
Ας
θυμηθούμε όμως για λίγο τα γεγονότα. Παρά την πολιτική της ουδετερότητας που
είχε επιδιώξει η Ελλάδα, κατά τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, φαινόταν
ήδη ότι διατηρούσε μια περισσότερο φιλική στάση προς την Αγγλία. Κάτω από τις
συνθήκες αυτές η Ελλάδα μόνη από τα κράτη της
Ανατολικής Ευρώπης θα τολμήσει να αποφύγει τον οικονομικό και πολιτικό
εναγκαλισμό της χιτλερικής Γερμανίας. Ο Μουσολίνι προκειμένου να εξασφαλίσει το
στρατηγικό έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου, μετά την κατάληψη της Αλβανίας θα
απαιτήσει την εκχώρηση σε αυτόν της κυριαρχίας σημαντικού τμήματος του ελληνικού
εθνικού εδάφους.
Ο
Μεταξάς με τη γαλλική φράση “alors, c’est
la guerre”, που σημαίνει «πόλεμος
λοιπόν», απορρίπτει το Ιταλικό τελεσίγραφο, το οποίο κατά τα ξημερώματα της
28ης Οκτωβρίου 1940 τού επέδωσε ο Ιταλός πρέσβης Εμανουέλε Γκράτσι. Η
είσοδος της Ελλάδας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε συντελεστεί. Η Ελλάδα θα
υπεράσπιζε τα κυριαρχικά της δικαιώματα πάση θυσία, έστω και με τα μηδαμινά της
όπλα.
Οι
Έλληνες έσπευσαν με ενθουσιασμό στο μέτωπο, με αποτέλεσμα όχι μόνο να
αποκρούσουν τον εισβολέα αλλά και να αντεπιτεθούν μέσα στο Αλβανικό έδαφος. Καταλαμβάνοντας
περιοχές όπως η Κορυτσά, το Πόγραδετς, το Αργυρόκαστρο έφτασαν μέχρι και την
Κλεισούρα. Μόνο η βαρυχειμωνιά της χρονιάς εκείνης ήταν ικανή να ανακόψει τη
νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού σε εδάφη κατοικημένα και από αλύτρωτο
ελληνικό πληθυσμό. Αλλά και η «εαρινή» επίθεση που εξαπέλυσαν οι Ιταλοί εναντίον
της Ελλάδας το Μάρτιο του 1941 αποκρούστηκε.
Ο
θρίαμβος των Ελλήνων καταρρίπτει το μύθο για το αήττητο του Άξονα, αναζωπυρώνει
το θάρρος των συμμαχικών δυνάμεων και οπλίζει τους λαούς με την προσδοκία της
νικηφόρας έκβασης του πολέμου.
Η
νίκη των Ελλήνων κατά της φασιστικής Ιταλίας σε μια εποχή που όλες οι χώρες της
Ευρώπης, συχνά με τη θέλησή τους, είχαν υποταγεί στον Άξονα, χαιρετίστηκε ως η
νίκη των ελεύθερων λαών κατά της βίας και του ολοκληρωτισμού.
Ο
Χίτλερ, για να διασφαλίσει τα νώτα του στη Βαλκανική Χερσόνησο και στο Αιγαίο, ώστε
να εισβάλλει αμέριμνος στη Σοβιετική Ένωση, επιτίθεται εναντίον της Ελλάδας
στις 6 Απριλίου του 1941. Οι Έλληνες αντιστέκονται με σθένος και
αποφασιστικότητα στα οχυρά της γραμμής Μεταξά στα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα. Ανυπέρβλητος
ήταν ο ηρωισμός των Ελλήνων στρατιωτών υπερασπιστών του Ρούπελ αλλά και η
επιμονή τους να αντισταθούν και να πέσουν μέχρις ενός, αφού σύμφωνα με τη ρήση του
διοικητή του ηρωικού οχυρού «τα οχυρά δεν
παραδίδονται, αλλά καταλαμβάνονται». Η αυτοθυσία τους προκαλεί το θαυμασμό
των ίδιων των Γερμανών στρατιωτών, οι οποίοι δε διστάζουν να αποδώσουν ιπποτικά
τιμές στους υπερασπιστές των οχυρών, όταν αυτοί αναγκάζονται τελικά να τα
παραδώσουν στον εχθρό. Η Ελλάδα έχει πια συνθηκολογήσει, αφού τα γερμανικά
τεθωρακισμένα εισβάλλουν διαμέσου των ελληνο-γιουγκοσλαβικών συνόρων και
καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη (στις 9 Απριλίου του 1941).
Τα
ελληνικά στρατεύματα υποχωρούν ατάκτως. Τελευταία προσπάθεια αντίστασης η μάχη
της Κρήτης το Μάιο του ’41. Ένας «λαϊκός πόλεμος» εξελίχθηκε στο νησί εναντίον
των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Ο αγώνας ήταν άνισος και το αποτέλεσμά του
προδιαγεγραμμένο. Ωστόσο οι Κρητικοί πολεμώντας με κάθε διαθέσιμο μέσο
κατάφεραν να καθυστερήσουν τον κατακτητή. Η επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα» κατά της
Σοβιετικής Ένωσης αναβλήθηκε, με αποτέλεσμα η γερμανική πολεμική μηχανή να μην
προλάβει να καταλάβει τη Μόσχα καθηλωμένη από το βαρύ ρωσικό χειμώνα.
Ο
αγώνας των Ελλήνων για την ελευθερία δεν κάμφθηκε. Συνεχίστηκε τόσο έξω από τον
Ελλαδικό χώρο όσο και μέσα σ’ αυτόν. Έτσι αναπτύχθηκε το κίνημα της Εθνικής
Αντίστασης. Ο ελληνικός λαός αρνήθηκε να υποκύψει στην τριπλή κατοχή των
Γερμανών, των Ιταλών και των Βουλγάρων. Δε θα ανεχόταν σε καμία περίπτωση την
καταπάτηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών του, κι ας το πλήρωνε με
εκτελέσεις, βασανισμούς και ολοκαυτώματα όπως αυτά στα Καλάβρυτα και στο
Δίστομο.
Η
μικρή αλλά γενναία χώρα, αν και παλεύει και αγωνίζεται απεγνωσμένα, αναγκάζεται
να υποκύψει. Έχει όμως διδάξει σε όλο τον κόσμο πως η ύλη είναι ανίσχυρη
μπροστά στο Πνεύμα. Ταυτόχρονα με την αντίσταση και τον ηρωισμό της έχει διασώσει
για μια ακόμη φορά ολόκληρη την ανθρωπότητα απ’ την καταστροφή και την
ταπείνωση κλονίζοντας όχι μόνο το φασιστικό αλλά και το ναζιστικό καθεστώς.
Η
Ελλάδα διεκδίκησε την ελευθερία της. Και μαζί με αυτή, τις αξίες της ειρήνης,
της δημοκρατίας και της συμφιλίωσης. Προώθησε επομένως τη συναδέλφωση των λαών
και την ανοχή μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμών.
Ο
Καμύ, εκπροσωπώντας τους Γάλλους διανοουμένους, είπε: «…Την
ιδέα που έχουμε για την ελευθερία την οφείλουμε στην Ελλάδα, μαζί με πολλές
άλλες που κάνουν τον άνθρωπο περήφανο». Και, όπως πρόσθεσε ο Σαρτρ, «…Η Ελλάδα απέδειξε πως μια ήττα οφειλόμενη
στην αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου μπορεί να μετατραπεί σε νίκη, όταν δε
γίνεται αποδεκτή.»
Ωστόσο,
η τελική πτώση της μαχόμενης ελληνικής φυλής δε σήμανε και την εξαφάνισή
της. Είχε προφτάσει να σπείρει εστίες
Αντίστασης στον Ευρωπαϊκό χώρο. Έτσι το
θαύμα, περνώντας από πολλές φάσεις, έστεψε τελικά νικητές τους Συμμάχους,
πράγμα που οφειλόταν και στις καρποφόρες θυσίες των Ελλήνων της γενιάς εκείνης.
Της γενιάς που κουβαλούσε στα σπλάχνα της το σπέρμα της Ελευθερίας.
Ο
αγώνας των Ελλήνων ήταν ιερός. Γιατί πολεμούσαν για τον ίδιο τον Άνθρωπο, για
τα ιδανικά του, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την αξιοπρέπεια. Γιατί οι Έλληνες
έχουν μάθει να αντιτάσσουν στη βία το πνεύμα, στη δολιότητα τη γενναιότητα, και
στην απειλή το απεριόριστο θάρρος. Και κυρίως να είναι συνεπείς προς την
ιστορία τους σ’ όλες τις κρίσιμες στιγμές αψηφώντας την αριθμητική υπεροχή των
εχθρών και τον κίνδυνο.
Ας
παραδειγματιστούμε και ας εμπνευστούμε από τη γενναιότητα και το υψηλό φρόνημα
των ηρώων του ’40. Ας συνειδητοποιήσουμε το βαρύ χρέος που έχουμε κληρονομήσει
και ας υποσχεθούμε πως δε θα ξεχάσουμε τη θυσία τους. Γιατί οι λαοί που
λησμονούν τους προγόνους τους και την ιστορία που αυτοί δημιούργησαν είναι
καταδικασμένοι σε αφανισμό.
