Ανδρέας Μηλιώτης, Το Θαλερό μας

Ομιλία κατά την παρουσίαση του βιβλίου

Ξυλόκαστρο, 13/4/2013

Γεώργιος Θεοφιλόπουλος, Φιλόλογος, Med ΕΑΠ

            Κυρίες και Κύριοι,

            Ο Ανδρέας Μηλιώτης μετά τη δημοσίευση της συλλογής διηγημάτων του «Έρως ανίκατε … σάρκαν» και της ποιητικής του συλλογής «Ο έρωτας με έρωτα περνάει» από τις εκδόσεις Πολύφεγγος του εκλεκτού συναδέλφου Σωτήρη Κοκκωνάκη, στρέφεται στη μελέτη της ιστορίας του τόπου του. Δημοσιεύει, λοιπόν, το νέο του βιβλίο «Το Θαλερό μας», αυτή τη φορά από τις εκδόσεις Ίσθμιον, τις οποίες επιμελείται ο ίδιος εκδότης.

            Είναι γεγονός ότι η ιστορία έχει μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους. Σκιαγραφεί το πλαίσιο, στο οποίο μπορούν να τοποθετήσουν τόσο τον εαυτό τους όσο και τους άλλους. Τους δίνει μια ταυτότητα στο χώρο και στο χρόνο. Ιδιαίτερα η τοπική ιστορία ασχολείται με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες μιας μικρής κοινωνίας, συνδέεται με τους τοπικούς θεσμούς και ανατροφοδοτεί την τοπική ταυτότητα και αυτογνωσία.

            Ο στενός συναισθηματικός δεσμός του Ανδρέα Μηλιώτη με το χωριό του, το Θαλερό Κορινθίας, του δημιούργησε το ενδιαφέρον να ερευνήσει, να καταγράψει και να παρουσιάσει τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του τόπου του. Στόχος του είναι να διασώσει διάφορες ιστορικές, φιλολογικές και λαογραφικές πληροφορίες και να δημιουργήσει έτσι τον ομφάλιο λώρο που θα συνδέσει τους γεροντότερους αλλά κυρίως τους νεότερους Θαλερίτες με το παρελθόν τους.

            Το βιβλίο ξεκινά με την παράθεση του ποιήματος Θαλερό του Άγγελου Σικελιανού. Παρεμβάλλεται ο πρόλογος του βιβλίου (από τον υποφαινόμενο) και ακολουθεί η σύντομη μελέτη για το ποίημα του Σικελιανού της κριτικού λογοτεχνικών κειμένων Κωνσταντίνας Καραβά. Επιπλέον παρατίθεται απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Καρούλα «Σελίδες από την ιστορία του Κιάτου». Εκεί αναφέρονται πληροφορίες για το Θαλερό του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα, γύρω από τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, με βάση την απογραφή πληθυσμού από το Γάλλο στρατηγό Μαιζώνα. Το χωριό τότε ονομαζόταν Θολερό.

            Στα κυρίως κεφάλαια του βιβλίου του ο συγγραφέας παρακολουθεί την τοπική εξέλιξη του χωριού στη διάρκεια του ιστορικού χρόνου, από την ίδρυσή του κατά το 17^ο αιώνα και εξής, φωτίζοντας τις αλλαγές που βίωσε η τοπική κοινωνία. Θρύλοι και παραδόσεις συμπλέκονται άρρηκτα με το ιστορικό παρελθόν. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο ερμηνεύεται η μετονομασία του χωριού από Θολερό σε Θελερό. Η δε ονομασία Θαλερό έλκει την καταγωγή της από το ομώνυμο ποίημα του Σικελιανού, καθώς ο ποιητής είχε αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση με το χωριό και το επισκεπτόταν πολύ συχνά, όταν ερχόταν στο σπίτι που είχε χτίσει στη Συκιά.

            Στο βιβλίο γίνεται λόγος για τις πρώτες οικογένειες του χωριού. Παρουσιάζεται επίσης η ιστορία της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ενώ σε άλλο κεφάλαιο γίνεται σύντομη αναφορά για τη Μονή Αγίου Αθανασίου καθώς και για τα ξωκλήσια της Αγίας Παρασκευής και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Από ένα τέτοιο βιβλίο δε θα μπορούσαν, είναι αλήθεια, να λείπουν στοιχεία για τον πατριωτισμό των κατοίκων του Θαλερού κατά τη γερμανική κατοχή.

            Ωστόσο η ματιά του συγγραφέα δε μένει προσηλωμένη μόνο στην ιστορία αλλά στρέφεται και στη λαογραφία του χωριού του, αφού καταγράφει με ιδιαίτερο ενθουσιασμό θρύλους, παραδόσεις αλλά και έθιμα, τα οποία οι σημερινοί Θαλερίτες φροντίζουν να αναβιώνουν κάθε χρόνο.

            Όσοι γνωρίζουν τον Ανδρέα Μηλιώτη, την ταπεινότητα και τη μετριοφροσύνη με την οποία αυτός ο πνευματικός άνθρωπος του Θαλερού αντιμετωπίζει τη ζωή, θα αντιληφθούν εύκολα γιατί αφιερώνει ένα πολύ μικρό μέρος του βιβλίου του σε αυτοβιογραφικά του στοιχεία. Εξάλλου δε θα μπορούσε, και να το ήθελε άλλωστε, να κρύψει την απέραντη αγάπη για τη μητέρα του Ερμιόνη. Ας μην ξεχνάμε ότι της είχε αφιερώσει ήδη το πρώτο του πόνημα «Έρως ανίκατε … σάρκαν» με τα εξής λόγια: «Αφιερωμένο στη μητέρα μου Ερμιόνη, που με τις γνώσεις της με μύησε στη λογοτεχνία.» Θα μπορούσε άραγε να υπάρξει σπουδαιότερη αναγνώριση για την προσφορά της μάνας; Η μύηση στη λογοτεχνία, η ώθηση στην πνευματική ζωή και την επιστήμη, κατά παραδοχή του συγγραφέα, οφείλονται στη μητέρα του!

            Στο δέκατο και τελευταίο κεφάλαιο κάνει ιδιαίτερη αναφορά στους σπουδαίους γόνους του Θαλερού και τα επιτεύγματά τους. Τέλος, στον επίλογο τεκμηριώνει την άποψη ότι δεν ήταν η Μαρία Παύλου αλλά η Σοφία Λινάρδου η Θαλερίτισσα «μούσα», η οποία ενέπνευσε το Σικελιανό στη δημιουργία του  ποιήματος για το Θαλερό.

            Στις υφολογικές αρετές του βιβλίου θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε την αφηγηματική ικανότητα του συγγραφέα αλλά και την πηγαία και αβίαστη έκφραση, η οποία διαφαίνεται στην καθαρότητα και την απλότητα του λαϊκού λόγου. Διάχυτο, εξάλλου, είναι και το χιούμορ του συγγραφέα που τολμά να φτάσει μέχρι και τον αυτοσαρκασμό.

            Κυρίες και κύριοι, αγαπητές Θαλερίτισσες και αγαπητοί Θαλερίτες,

Σήμερα περισσότερο από ποτέ, την ώρα που ο μύλος της παγκοσμιοποίησης αλέθει κάθε τοπική διαφοροποίηση, είναι επιτακτική η ανάγκη να διασωθούν τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε τόπου. Χάρη στον Ανδρέα Μηλιώτη όλοι, όσοι καταγόμαστε από το Θαλερό, και ειδικά οι νεότεροι, από την ώρα τούτη, που κρατάμε αυτό το βιβλίο στα χέρια μας, γνωρίζουμε πολύ καλύτερα πλέον ποιοι είμαστε.

Σας ευχαριστώ!